Meisjesbesnijdenis (vrouwenbesnijdenis, vrouwelijke genitale verminking)

Wat is meisjesbesnijdenis?

Meisjesbesnijdenis, vrouwenbesnijdenis of vrouwelijke genitale verminking is het (deels) verwijderen van het vrouwelijke geslachtsdeel. Er zijn drie soorten meisjesbesnijdenis: clitoridectomie, excisie en infibulatie (bron: RIVM). Ze hebben één ding gemeenschappelijk: de jonge vrouwen worden door de procedure ernstig verminkt.

Waarom bestaat vrouwenbesnijdenis?

In verschillende Afrikaanse nomadengemeenschappen is de meisjesbesnijdenis een belangrijke traditie. Met de traditie vieren ze de overgang van meisje naar volwassen vrouw. Na de besnijdenis wordt het meisje klaar geacht om te trouwen en een gezin te stichten. Naar school gaan zit er dan niet meer in.

Hoe Amref meisjesbesnijdenis tegen gaat

Elk meisje heeft recht op een gezonde toekomst. Meisjesbesnijdenis heeft daarin geen plaats. Om meisjesbesnijdenis te stoppen, voert Amref campagne projecten uit in Kenia en Tanzania waarin een alternatief ritueel voor de overgang van meisje tot vrouw centraal staat.

Alternatief ritueel besnijdenis vrouwen

Door een alternatief ritueel te promoten, voorkomen we dat meisjes besneden worden om de overgang tot vrouw te maken. Het ritueel zelf kleden we feestelijk in. Met zang, dans, prachtige kleding, een ereboog en nog veel meer moois uit de nomadentraditie. Maar dan zonder besnijdenis.

Naast feestvieren, is het ook belangrijk om tijdens het ritueel stil te staan bij seksualiteit. Daarom krijgen de meisjes én de jongens gedurende drie dagen workshops over seksualiteit, bevallen, mensenrechten en het belang van het volgen van onderwijs. Zo voorkomen we niet alleen de besnijdenis bij jonge meisjes, maar dragen we bij aan het versterken van de eigenwaarde van de jongeren en promoten we het maken van eigen keuzes.

Op de laatste dag van het alternatief ritueel volgt een grote ceremonie. Alles wordt geleid vanuit de gemeenschap. Want dat is de enige manier om een verandering in cultuur, gedrag en overtuiging tot stand te brengen.

Aantal slachtoffers meisjesbesnijdenis neemt toe

Als er geen oplossing komt voor de besnijdenis van vrouwen, zal het aantal meisjes dat slachtoffer wordt van besnijdenis toenemen. Er wordt geschat dat er 68 miljoen slachtoffers bijkomen binnen tien jaar. Samen met diverse partners, donateurs en overheden willen wij meisjesbesnijdenis stoppen.

Wat hebben we bereikt?

Het alternatief ritueel dat we samen met de lokale gemeenschappen promoten, heeft al 21.000 meisjes gered van de besnijdenis. Dat zijn 21.000 meisjes die geen risico lopen op de vele complicaties na een besnijdenis en naar school konden blijven gaan. Dit zorgt vandaag al voor positieve veranderingen binnen de gemeenschappen. Zo heeft het een positief effect op de gelijkheid tussen mannen en vrouwen en zorgt het ervoor dat vrouwen economisch beter voor zichzelf kunnen zorgen.

En daar stoppen de positieve veranderingen niet. In Kilindi (Tanzania) en Kijado (Kenia) is de Masai-grondwet al veranderd. De meisjesbesnijdenis is er verboden en de minimumleeftijd om te trouwen is opgetrokken tot 21 jaar. Ook jonge mannen omarmen de positieve verandering en vrouwen komen nu ook mee aan het woord tijdens bijeenkomsten en vergaderingen.

Rolmodellen in de strijd tegen vrouwenbesnijdenis

Om vrouwenbesnijdenis tegen te gaan, zetten wij rolmodellen in vanuit de gemeenschap. Wij noemen hen 'Champions'. Nice Leng'ete is een van hen. Nice heeft het opvanghuis 'A Nice Place' geopend. Meisjes en vrouwen die moeten vluchten voor meisjesbesnijdenis of een gedwongen huwelijk kunnen hier terecht.

Bekijk hieronder het filmpje van onze gamechanger Nice Leng'ete: 

Veelgestelde vragen

Wat is het verschil tussen meisjesbesnijdenis, vrouwenbesnijdenis en vrouwelijke genitale verminking?

Deze drie termen kunnen door elkaar gebruikt worden. Amref Flying Doctors geeft de voorkeur aan het gebruik van de term ‘meisjesbesnijdenis’, omdat de realiteit vaak is dat meisjes op jonge leeftijd besneden worden. Nog voor dat ze echt vrouw zijn.

Vrouwelijke genitale verminking is de letterlijke vertaling van Female Genital Mutilation and Cutting, de term die gebruikt wordt door de World Health Organization (bron: WHO). De WHO geeft voorkeur aan deze term, omdat het hierin duidelijk om verminking gaat.

Wat zijn de gevolgen en complicaties van meisjesbesnijdenis?

De gevolgen van meisjesbesnijdenis zijn groot, zowel op korte als op lange termijn.

• Op korte termijn: het besnijden zelf kan veel complicaties met zich meebrengen: pijn, bloedingen en infecties.
• Op lange termijn: door de besnijdenis kunnen meisjes problemen krijgen met hun menstruaties en lopen ze het risico op moeilijke en pijnlijke bevalling. Daarnaast lopen ze risico op depressies, onvruchtbaarheid en infecties aan de urinewegen.

Sommige meisjes en vrouwen overlijden zelfs als gevolg van deze complicaties, door bijvoorbeeld erg hevige bloedingen.

Daarnaast beperkt de besnijdenis ook het seksuele genot van vrouwen. Dat ontneemt hen het recht op veilige en gezonde seks. Er zijn dus heel wat medische complicaties. Daarbovenop komt dat meisjes die besnijden zijn een groter risico lopen om vroegtijdig uitgehuwelijkt te worden. Dit leidt tot risicovolle tienerzwangerschappen en massale schooluitval. De vicieuze cirkel van armoede waarin ze vaak leven wordt hierdoor in stand gehouden.

Jonge meisjes krijgen door meisjesbesnijdenis niet de kans om hun potentieel in de samenleving en in de economie volledig te bereiken. Dat is nochtans hun recht, maar doordat ze vroeger moeten stoppen met school, krijgen ze minder kansen op de arbeidsmarkt. De toekomst ziet er voor hen dan een stuk minder rooskleurig uit. Als we ervoor willen zorgen dat meisjes gezond kunnen opgroeien, moet meisjesbesnijdenis stoppen.

Op welke leeftijd komt meisjesbesnijdenis voor?

Vaak vindt meisjesbesnijdenis plaats bij hele jonge meisjes. De leeftijd hangt af van lokale tradities en omstandigheden. In sommige culturen worden de meisjes besneden als ze amper een paar dagen oud zijn. In andere culturen vindt de meisjesbesnijdenis plaats net voor het huwelijk.

In welke landen komt meisjesbesnijdenis voor?

Meisjesbesnijdenis komt vooral voor in veel Afrikaanse landen zoals Mali, Egypte, Sudan en Somalië. Maar ook in landen in het Midden-Oosten zoals Irak en Jemen zijn er veel meisjesbesnijdenissen. Ook in Azië is de meisjesbesnijdenis nog gebruikelijk in bijvoorbeeld Indonesië. Amref Flying Doctors is actief in negen Afrikaanse landen en heeft al mooie resultaten geboekt in Tanzania en Kenia.

Is meisjesbesnijdenis een schending van mensenrechten?

Ja, meisjesbesnijdenis is wel degelijk een mensenrechtenschending, want:

• Het beperkt meisjes om gezond te zijn en te blijven
• Het discrimineert meisjes op basis van hun geslacht
• Het stelt meisjes bloot aan mishandeling en andere onmenselijke praktijken

De laatste jaren is er gelukkig veel aandacht voor meisjesbesnijdenis en het afschaffen ervan. Dankzij deze bewustwording is de meisjesbesnijdenis strafbaar in heel wat landen. In deze landen riskeren daders een zware gevangenisstraf. Zo kunnen ze levenslang krijgen in Guinee, Oeganda en Kenia. Dat is een goed begin, maar alleen wettelijke- en beleidsinterventies zijn niet voldoende om de besnijdenis van meisjes en vrouwen aan te pakken. Meisjesbesnijdenis kan alleen stoppen als iedereen betrokken wordt: stamoudsten, politieke leiders, ouders, meisjes en jongens.

In België is meisjesbesnijdenis verboden en strafbaar. De overheid wil meisjesbesnijdenis dan ook voorkomen en bestrijden. In België leefde in 2022 bijna 35.000 meisjes en vrouwen met de gevolgen van hun besnijdenis. Veel onder hen hebben de besnijdenis ondergaan in hun land van herkomst. Maar ook hun dochters lopen vandaag nog gevaar. In 2023 liepen 12.000 meisjes in België het risico om besneden te worden. Vaak gebeurt dit als ze op vakantie zijn in het land van herkomst. Ook dit is verboden en strafbaar in België.

Persoonlijke verhalen over meisjesbesnijdenis

Meisjesbesnijdenis was altijd een belangrijke traditie binnen de Masai-stam waar Merin Ole Mushanka (70) vandaan komt. Als stamoudste is hij een van de meest invloedrijke personen binnen zijn gemeenschap. Merin: "Ik wist niet wat meisjesbesnijdenis betekende, we vonden het allemaal normaal en goed."

Jaren na haar eigen besnijdenis is Darmi zelf besnijdster geworden. “Toen ik hiervoor werd gevraagd, zei ik volmondig ja. Ik vond het toen nog een eervol beroep’. Door de jaren heen heeft Darmi duizenden meisjes besneden. “Daar heb ik vandaag veel spijt van.”